کلین روم (Clean Room) یا اتاق تمیز، محیطی کنترل‌شده و عاری از آلاینده‌ها، گرد و غبار، میکروارگانیسم‌ها و ذرات معلق است که معمولاً در صنایع حساس مانند داروسازی، تجهیزات پزشکی، صنایع هوافضا، الکترونیک، و تولید نیمه‌هادی‌ها کاربرد دارد. برای حفظ شرایط دقیق و پایدار در کلین روم، استفاده از سیستم‌های تهویه و فیلتراسیون پیشرفته ضروری است. یکی از مهم‌ترین اجزای این سیستم‌ها، هواساز یا AHU (Air Handling Unit) است که نقشی اساسی در کنترل دما و رطوبت ایفا می‌کند.
در این مقاله جامع به بررسی نقش هواساز در تنظیم دقیق رطوبت و دمای کلین روم، اجزای موثر آن، انواع سیستم‌های مورد استفاده، و نکات مهم در طراحی و نگهداری خواهیم پرداخت.
اهمیت کنترل دما در کلین روم
کنترل دقیق دما در کلین روم اهمیت بالایی دارد؛ چرا که نوسانات دمایی می‌تواند منجر به:
- خرابی محصولات حساس مانند تراشه‌ها و داروها
- افزایش بار الکترواستاتیکی
- اختلال در عملکرد تجهیزات
- کاهش دقت تست‌ها و اندازه‌گیری‌ها شود.
اهمیت کنترل رطوبت در کلین روم
رطوبت نسبی نیز باید در محدوده‌ی مشخصی حفظ شود. رطوبت پایین ممکن است موجب تولید الکتریسیته ساکن شده و به تجهیزات آسیب برساند. از سوی دیگر، رطوبت بالا می‌تواند:
- منجر به رشد قارچ و باکتری شود
- تأثیر منفی بر ترکیبات شیمیایی و دارویی بگذارد
- موجب خوردگی تجهیزات گردد.
بنابراین، کنترل همزمان دما و رطوبت از الزامات اصلی در طراحی کلین روم‌هاست.
بیشتر بخوانید | اهمیت فیلتراسیون چندمرحله ای در عملکرد هواسازهای هایژنیک اتاق تمیز
هواساز چیست و چه وظیفه‌ای دارد؟
هواساز دستگاهی مکانیکی است که هوا را به گردش در می‌آورد، آن را فیلتر کرده، دما و رطوبت آن را تنظیم می‌کند، و سپس به درون فضای کلین روم منتقل می‌نماید. این واحدها در مسیر جریان هوا بین سیستم تهویه (HVAC) و اتاق قرار دارند و شامل اجزای مختلفی هستند:
اجزای اصلی هواساز در کلین روم
- کویل‌های سرمایشی و گرمایشی برای تنظیم دما
- رطوبت‌زن (Humidifier) یا رطوبت‌گیر (Dehumidifier)
- فیلترهای اولیه، ثانویه و هپا/اولپا
- فن یا دمنده برای انتقال هوا
- سنسورها و کنترلرهای دیجیتال برای تنظیم دقیق
- دمپرها برای کنترل جریان و فشار هوا
بیشتر بخوانید | تاثیر استفاده از فیلترهای هپا بر طول عمر هواساز
عملکرد هواساز در تنظیم دما
هواساز با استفاده از کویل‌های سرمایشی و گرمایشی می‌تواند دمای هوا را در بازه‌ای کاملاً کنترل‌شده نگه دارد. این عملکرد به صورت زیر است:
- کاهش دما: در تابستان یا شرایط گرم، کویل سرمایشی با استفاده از آب سرد یا مبرد، دمای هوای ورودی را پایین می‌آورد.
- افزایش دما: در زمستان یا محیط‌های سرد، کویل گرمایشی با استفاده از آب داغ یا المنت برقی، هوا را گرم می‌کند.
تمام این فرآیندها توسط سنسورهای دقیق دمایی کنترل می‌شوند تا کوچک‌ترین نوسان به سرعت اصلاح شود.
عملکرد هواساز در کنترل رطوبت
عملکرد هواساز در کنترل رطوبت به شرح زیر است:
رطوبت‌زدایی (Dehumidification)
برای کاهش رطوبت، هواساز از کویل‌های سرمایشی استفاده می‌کند تا هوا را تا زیر نقطه شبنم سرد کرده و بخار آب موجود در آن را به مایع تبدیل کند. سپس این رطوبت از سیستم خارج می‌شود.
رطوبت‌زنی (Humidification)
در صورت پایین بودن رطوبت، از سیستم‌های مختلفی مانند بخار، افشانه‌ی آب، یا بخارساز التراسونیک استفاده می‌شود تا میزان رطوبت نسبی در حد مطلوب (معمولاً 45-60%) حفظ شود.
بیشتر بخوانید | نکات خرید هواساز هایژنیک
مزایای استفاده از هواساز پیشرفته در کلین روم
- دقت بالا در کنترل شرایط محیطی
- کاهش مصرف انرژی با طراحی بهینه
- افزایش طول عمر فیلترها و تجهیزات
- پایداری عملکرد در ساعات طولانی کاری
- قابلیت مانیتورینگ و اتوماسیون هوشمند
- حفظ استانداردهای بین‌المللی مانند ISO 14644، GMP و FDA
نکات کلیدی در انتخاب و طراحی هواساز برای کلین روم
- محاسبه بار گرمایی و سرمایی دقیق براساس متراژ، تعداد نفرات، و تجهیزات
- انتخاب نوع کنترل رطوبت مناسب (بخار، التراسونیک، پد مرطوب)
- در نظر گرفتن کلاس کلین روم (Class 100, Class 10,000 و…)
- استفاده از فیلترهای چند مرحله‌ای با راندمان بالا
- امکان نصب سنسورهای رطوبت و دما در نقاط مختلف سیستم
- دسترسی آسان برای تعمیرات و نگهداری دوره‌ای
نگهداری و بهره‌برداری از هواساز در کلین روم
نگهداری مناسب و منظم هواساز، ضامن عملکرد صحیح آن است. موارد زیر باید به طور منظم بررسی و اجرا شوند:
- تعویض دوره‌ای فیلترها
- کالیبراسیون سنسورها و کنترلرها
- بررسی نشتی کویل‌های آب
- تمیز کردن رطوبت‌گیرها و رطوبت‌زن‌ها
- پایش مستمر عملکرد فن و دمنده‌ها
- ثبت و بررسی داده‌های دما و رطوبت برای اطمینان از پایداری
بیشتر بخوانید | آشنایی با هواساز داروسازی
ساخت هواساز کلین روم توسط شرکت اکیاس
شرکت اکیاس به‌عنوان یکی از تولیدکنندگان تخصصی تجهیزات اتاق تمیز در ایران، با بهره‌گیری از تکنولوژی روز دنیا و استانداردهای بین‌المللی، اقدام به طراحی و ساخت هواسازهای مخصوص کلین روم با دقت بالا در کنترل دما، رطوبت و فیلتراسیون نموده است.
این هواسازها با قابلیت سفارشی‌سازی، بهره‌وری انرژی بالا، و کنترل هوشمند، پاسخگوی نیاز صنایع دارویی، الکترونیک و میکروبیولوژی هستند. تیم مهندسی اکیاس همچنین خدمات مشاوره، نصب، راه‌اندازی و نگهداری دوره‌ای این دستگاه‌ها را نیز ارائه می‌دهد.
جمع‌بندی
هواساز، قلب تپنده‌ی سیستم تهویه کلین روم است. کنترل دقیق دما و رطوبت، تأثیر مستقیم بر کیفیت محصولات، بهره‌وری کارکنان، و انطباق با استانداردهای بین‌المللی دارد. انتخاب و نگهداری صحیح هواساز، شرط اول موفقیت در طراحی و بهره‌برداری از هر اتاق تمیز حرفه‌ای است.