صفر تا صد اتاق تمیز

در ابتدا به تعریفی ساده از اتاق تمیز می پردازیم. با توجه به استاندارد NEN-EN-ISO ۱۴۶۴۴-۱، اتاقی تمیز، فضایی بوده که در آن غلظت ذرات هوا در فضایی از پیش تعیین شده محدود است. بنابراین یک محیط تمیز، محیط کاری با حداقل آلودگی ‌ها باید باشد. فشار هوا در اتاق پاکیزه بیشتر از تمیز کردن محیط می ‌باشد تا از جریان هوای آلوده جلوگیری شود. استاندارد ISO برای اتاق های تمیز، ISO ۱۴۶۴۴-۱، شامل چندین کلاس، به نام ISO ۱ تا ۹ است. هر کلاس بیشترین غلظت ذرات خود را، بسته به اندازه ذرات، دارد. از این رو اتاق‌ های تمیز با توجه به تعداد ذرات دارای حداکثر اندازه در هر حجم هوا طبقه ‌بندی می ‌شوند.

تاریخچه اتاق تمیز

مخترع اتاق های تمیز مدرن، فیزیکدانی امریکایی تبار به نام ویلیس ویتفیلد بود که به عنوان کارمند ازمایشگاه ملی ساندیا، طرح اولیه برای این اتاق های تمیز را در سال ۱۹۶۰ ایجاد کرد. قبل از اختراع وایتفیلد، اتاق ‌های تمیز قبلی اغلب مشکلاتی با ذرات و جریان ‌های هوایی غیرقابل پیش‌ بینی داشتند. ویتفیلد اتاقک تمیز خود را با یک جریان هوای ثابت، بسیار فیلتر شده برای حذف ناخالصی طراحی کرد. طی چند سال از اختراع آن در دهه ۱۹۶۰، اتاقک تمیز مدرن ویتفلد بیش از ۵۰ میلیارد دلار فروش در سراسر جهان تولید کرده بود (تقریبا ۴۳۰ میلیارد دلار امروز).

تجهیزات اتاق تمیز

باتوجه به این که با اهمیت ترین قسمت در ساخت اتاق های تمیز، لوازم و تجهیزات مورد استفاده در آن است در این قسمت به برسی  تجهیزات مورد نیاز آن می پردازیم.

• درب اتاق تمیز

درب اتاق های تمیز بخش مهمی از اتاق ‌های تمیز هستند، زیرا انها مسئول مهر و موم کردن محیط کنترل شده هستند. اگر کار آن ‌ها درست نباشد، اتاق در معرض خطر آلودگی بیشتر قرار می ‌گیرد. یک درب استاندارد باید مشخصات زیر را دارا باشد :

۱. سطح کاملا صاف ۲. توانایی اتصال آسان ۳. ضخیم بودن پانل های درب ۴. سطح بالای غلظت هوا

۵. مقاومت بالا ۶. شیشه ایمنی ۷. سطوح ضد استاتیک ۸. ضمانت کارکرد صحیح

۹.  داشتن گزینه های مختلف قفل شدن

• دوش اتاق هوا

اتاق ‌های تمیز باید از دستور های نظارتی دقیق برای جلوگیری از آلودگی پیروی کنند. پوشش ‌ها و همچنین  درب های محافظ برای جلوگیری از ورود آلاینده‌ های بیرونی به اتاق استفاده می ‌شوند اما این همیشه کافی نیست. آلودگی ‌ها به راحتی توسط افراد و اشیا منتقل می‌ شوند و یک نقطه ساده از رنگ یا ضایعات می‌ تواند باعث مسائل در برخی از محیط‌ های تمیز شود. بنابراین هواساز ( به ویژه هواساز هایژنیک) و دوش هوا پاک‌ اتاق به یک جزء حیاتی در حفظ پاکیزگی اتاق ‌های تمیز و سایر محیط ‌های تمیز که احتیاج به ایزوله بودن دارند تبدیل شده است.

• پنجره اتاق تمیز

طراحی و مکان‌ یابی پنجره ها در اتاقی تمیز بر آسایش و کارایی عملیاتی کارکنان تاثیر می‌گذارد. با مشاهده پنجره ها که به صورت استراتژیک در بین دو اتاق جداگانه قرار می گیرند، اپراتورها در هر اتاق می توانند تماس بصری داشته باشند و بدون ترک محل مربوطه خود با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. پنجره‌ ها اغلب به دلایل زیبایی‌ شناسی در سالن‌ های بازدید و بازرسی قرار می‌گیرند، اما همچنین نظارت بر کارها را بدون مختل کردن عملیات و پروتکل ‌های سخت‌ گیرانه برای پذیرش در مناطق کنترل ممکن می ‌سازند.

• پس باکس اتاق تمیز

جعبه عبور برای انتقال مواد در محیط های آلودگی کنترل شده استفاده می شود. این باکس با درب های شیشه ای کوپلیان و پروفیل الومینیوم پرتو دیده، با سیستم مدیریت دسترسی مکانیکی یا الکترونیکی ساخته شده است. جعبه عبور به طور کامل به دیوار متصل می شود و می تواند به عنوان یک واحد مستقل با قفل، فیلتر، فن و لامپ یا به عنوان یک واحد که به تاسیسات موجود متصل می شود، ارائه شود.

تفاوت بین استانداردهای ISO ۱۴۶۴۴ و  ۲۰۹E  

ISO ۱۴۶۴۴ در سال ۲۰۰۱ جایگزین استاندارد قبلی اتاق های تمیز یعنی  استاندارد فدرال ۲۰۹E  شد. استاندارد فدرال یک اندازه گیری امپریال از واحد ها (ذرات در هر فوت مکعب) ارائه می دهد، در حالی که استاندارد های ISO از واحدهای متریک (ذرات در هر متر مربع) استفاده می کند. استاندارد های کلاس ISO درجه بالاتری از میکرون را نشان می دهد که از ۰.۱ میکرون شروع می شود، در حالی که FS ۲۰۹E  به قطر ذرات استاندارد ۰.۵ میکرون اشاره می کند.

قوانین اتاق تمیز

حتی زمانی که نام اتاق تمیز به گوشتان می خورد، ناخودآگاه تصوری از یک محیط با قوانین سفت و سخت در ذهن شما شکل می گیرد که البته این تصور کاملا درست اس. وقتی پای یک فضای کاملا ایزوله در میان باشد اگر قوانین و اصول به شکل استاندارد رعایت نشوند دیگر به ایزوله و کاملا تمیز بودن آن فضا نمی شود اعتناد داشت. در واقع به اعتبار این قوانین است که اتاق های تمیز شکل گرفته اند. در ادامه برخی از این قوانین را توضیح می دهیم.

• پارتیکل سنجی

اتاق ‌های تمیز طراحی شده ‌اند تا ورود ذرات هوابرد را به حداقل برسانند و کنترل کنند که چه اتفاقی برای ذرات تولید شده در اتاق های تمیز می ‌افتد. این کار از طریق فیلترهای HEPA یا ULPA انجام می شود. طراحی جریان هوای خوب مانند جریان اشفته کمک می کند تا ذرات در سطوح رسوب کنند. ذرات توسط دو مکانیسم اصلی: رسوب گرانشی و رسوب آشفته در سطوح رسوب می کنند. این اصول طراحی اتاق ‌های تمیز از طریق پیشرفت ‌های تکنولوژی با هدف بهبود کنترل توسعه یافته‌ اند.

• طراحی

از آنجایی که بزرگترین منبع آلودگی در اتاق های تمیز کارگران آن اند، تمیمی قسمت های حیاطی باید به دور از دسترسی آن ها باشد. گذرگاه ها، در ها و هر فضای غیر مطمعنی که رفت و آمد از آن صورت می گیرد تا حد ممکن باید با فاصله از محل اصلی انجام فرایند ها ساخته شود تا از بروز مشکلات جلوگیری صورت بگیرد.

• لباس پوشیدن

شاید مهمترین جنبه کار در اتاق های تمیز و حفظ پاکیزگی محیط، لباسی است که بر تن می کنید. از آنجا که هدف از ایجاد اتاقی تمیز، کمینه کردن هر ذره‌ای می‌باشد، شما باید لباس تمیز مورد تایید بر روی لباس معمولی خود داشته باشید و همینطو پوست و موی در معرض محیط را بپوشانید.

• نظافت

  اتاق های تمیز به تمیز کردن دائمی نیاز دارد. مثلا در اتاق توزین مهم نیست که سیستم تصفیه شما چقدر بزرگ است، همیشه راه هایی برای قرار گرفتن در معرض الودگی وجود دارد. اما هنگام اجرای پروتکل های تمیز کردن مناسب، اتاق تمیز شما از انتظارات شما برای عملکرد و طول عمر بیشتر خواهد بود. روش تمیز کردن اتاق های تمیز با تمیز کردن معمولی خانه یا محل کار شما متفاوت خواهد بود. عوامل بسیاری وجود دارد که هنگام نظافت سالن باید در نظر داشت.

کاربرد اتاق تمیز در صنایع

• الکترونیک: در ساخت تجهیزات کامپیوتر
• پزشکی: در طراحی و ساخت تجهیزات مورد نیاز و حیاتی بدن انسان
• اتاق رنگ: برای ایزوله سازی
• خودرو سازی: در ساخت انواع لوازم دارای حساسیت در خودرو
• داروسازی: در تولید داروهای حساس که به محیط هایی کاملا تمیز نیاز دارند
• بیوتکنولوژی: برای تولید انواع آنتی بیوتیک ها

انواع اتاق تمیز

در ادامه به بررسی انواع مختلف اتاق های تمیز می پردازیم.

• جریان هوای متلاطم

این نوع جریان هوا معمولا در طبقه بندی اتاق های تمیز متوسط مورد استفاده قرار می گیرد. در این مدل جریان های خطی هوا هیچ الگوی خاصی ندارند و همچنین سرعت و جهت آن ها متفاوت است.

• جریان هوای یک طرفه

این نوع از اتاق تمیز با نام جریان لامینار نیز شناخته می شود. این جریان یا به صورت افقی بوده و یا عمودی که به برخورد با سقف یا دیوار می انجامد. در هر دور صورت هوا از فیلتر ها عبور کرده و جریان می یابد. 

• جریان هوای مختلط

این اتاق دارای جریان هوایی مغشوش یا به اصتلاح جریانی غیر یک سویه دارد. خطوط جریان هوا در این اتاق هیچ الگوی خاصی ندارد و هر خط هوایی سرعت و جهتی متفاوت دارد.

جمع بندی

به نظر می رسد تا اینجا متوجه شده باشید ستون اصلی اتاقی تمیز، بنا و رسیدگی اصولی آن است. تا زمانی که از این کیفیت مطمعن نباشید هرگز نمی توانید دست به انجام پروژه های مختلف بزنید پس مشخصا حساسیت داشتن در این امر چیزی ضروری به شمار می رود. شما می توانید با دریافت مشاوره از شرکت اکیاس و سپردن مراحل ساخت اتاق های تمیز خود با اطمینانی کامل به انجام پروژه های مهم بپردازید.